De eerste schurk van Planet of the Apes was niet echt een schurk

Dokter Zaius, de orang-oetan Minister van Wetenschap en Chief Defender of the Faith, zoals geportretteerd door Maurice Evans in de Planet of the Apes uit 1968, was geen typische sciencefictionfilmschurk. De eerste planeet van de Apen was niet echt een verhaal van goed versus. kwaadaardig, helden versus schurken, hoewel het zo aan de oppervlakte leek (nadat het gestructureerd was en werd gepresenteerd als een avonturenthriller). De film is in wezen een parabel voor onder meer de burgerrechtenbeweging van de jaren ’60, evenals een algemeen pleidooi voor meer begrip en empathie voor alle mensen, ongeacht hun afkomst of positie in de samenleving. Het karaktergedreven plot, gericht op een handvol hoofdrolspelers, kost tijd om de centrale ‘slechterik’, Dr. Zaius, uit te leggen, waarbij hij zijn tegenstrijdige rol in de apencultuur benadrukt, evenals het persoonlijke morele dilemma in zijn kern.

Evans’ strenge, curmudgeon-achtige karakterisering van Zaius logenstraft het eenzame bestaan ​​van het personage in de wereld van de film. Hoewel hij een vooraanstaande lid is van de apensamenleving, is zijn verantwoordelijkheid voor zowel de wetenschap als de religie van de apen op zijn best omgeven door een inherente dualiteit – en in het slechtste geval herbergt hij een gevaarlijke paradox. Gezien vanuit het oogpunt van Charlton Hestons hoofdpersoon, de ontheemde menselijke astronaut Taylor, is Dr. Zaius de voor de hand liggende schurk, een synthese van alle onrechtvaardige eigenschappen in de apenmaatschappij. Als planeet van de Apen vordert echter kleine terzijdes – zoals wanneer Zaius Taylors zandschrift wegveegt met zijn voet of wanneer hij Taylors papieren vliegtuigje verfrommelt, iets totaal nieuws voor de apenwetenschap – illustreren een personage dat in bijna totale isolatie en geheimhouding bestaat, van een emotioneel standpunt.

In feite lijkt Dr. Zaius, in tegenstelling tot de chimpansees Zira en Cornelius, helemaal geen vrienden of toevallige kennissen te hebben – althans op basis van de gebeurtenissen in de film. In één scène staat Zaius te overleggen met twee andere hooggeplaatste orang-oetan-leden van hun regerende klasse, maar daarnaast heeft Zaius niemand die hij in vertrouwen kan nemen of op zijn minst kan communiceren zonder te vertrouwen op het kastensysteem van de apen.

Wanneer Taylor’s personage in Planet of the… Apen culmineert in zijn reis naar de Verboden Zone, komt Zaius’ motivatie duidelijk in beeld. Zaius is een van de weinige personages die weet hoe de dingen zijn geworden zoals ze zijn, met apen als de dominante soort op aarde en alle mensen niet meer dan aaseters van dieren. Hij gaat zelfs zover dat hij Taylor waarschuwt dat hij niet zal genieten van wat hij vindt als hij zich verder in de Zone waagt, niet als een laatste bespotting, maar als een oprechte boodschap aan Hestons hoofdpersoon.

De inmiddels iconische, genrebepalende conclusie van Planet of the Apes ziet Taylor tot een grimmig, verwoestend inzicht komen dat de mensheid, die uit was op oorlog en vernietiging, een nucleaire confrontatie ontketende die een einde maakte aan de wereld zoals Taylor die kende. Dr. Zaius wilde deze geheime kennis voor iedereen bewaren, zowel aap als mens, met het dubbele doel om de apencultuur en zijn successen te behouden, en om ervoor te zorgen dat mensen nooit meer de kans krijgen om het soort terreur los te laten dat ze ooit waren in staat tot. Het thema geweld en de gevaarlijke kant van de steeds evoluerende technologie is een van de vele thematische lijnen die door Planet of the Apen, zonder ooit te verzanden. Zaius begrijpt, meer dan de intelligente maar misschien naïeve Zira, hoe verschrikkelijk de gewelddadige aard van de mensheid, vermengd met haar technologische vooruitgang, werkelijk kan zijn.

Herhaal deze sci-fi-klassieker, met terughoudendheid en zorg geregisseerd door Franklin J. Schaffner op basis van een scenario van Michael Wilson en Rod Serling (de maker van The schemerzone), onthullen een echt complex, gelaagd personage in Dr. Zaius — die in veel opzichten een veel sympathieker persoon wordt dan Hestons onbezonnen en emotionele Taylor.

Het sciencefictiongenre wordt geteisterd door iconische schurken, van monster-aliens tot kwaadaardige fascistische dominators, maar Dr. Zaius is dat zeldzame soort antagonist die niet irrationeel of met pure boosaardigheid handelt of die strikt egoïstische, egoïstische doelen nastreeft. Momenten zoals de hierboven genoemde, waar Zaius door zijn plicht om de beschaving na te apen gedwongen wordt om alle sporen van de echte geschiedenis van de mensheid verborgen te houden, maken hem zowel een product als een slachtoffer van zijn tijd, gedwongen door zijn sterke verantwoordelijkheidsgevoel, evenals zijn angst voor het soort schade en vernietiging waarvan hij weet dat de mensheid in staat is, om de waarheid te verbergen. Er zijn sciencefictionschurken die het beste werken als eenvoudige bedreigingen of puur kwaadaardige, op macht beluste despoten, maar Dr. Zaius is net zo gedenkwaardig en effectief als hij is vanwege zijn volledig ontwikkelde karakter. Hij is een persoon met zijn eigen zorgen en lasten, iets waar veel, zo niet de meeste mensen zich mee kunnen identificeren.